“Pa siguri dhe shëndet të garantuar në punë, nuk ka asnjë vlerësim pozitiv për vendin nga Komisioni Evropian për këtë segment të kapitullit 19”

“Një shtetas shqiptar humbi jetën në një kantier në Dibër…” ky ishte lajmi i 8 tetorit të vitit të kaluar pasi punëtori nga Peshkopia iu nënshtrua plagëve të marra gjatë kryerjes së punimeve në fshatin Ballancë. Policia dhe inspektorati i punës kanë kryer hetime, ndërsa për opinionin nuk janë bërë të ditura arsyet e aksidentit nga i cili humbi jetën punëtori. Inspektorati i punës nga Dibra ka deklaruar disa herë se punëtorët nuk i përdorin mjaftueshëm mjetet mbrojtëse dhe mungon mbrojtja kolektive në punë, përkundër shqiptimit të gjobave mandatore, një pjesë e punëtorëve mbeten të padisiplinuar edhe kur punëdhënësit u ofrojnë pajisjet e duhura , të parashikuara në ligj.

Edhe pse të dhënat e inspektoratit të punës tregojnë një trend të ndërgjegjësimit më të madh, prapëseprapë dispozitat ligjore janë shkelur në masën më të madhe. Kështu, në vitin aktual 2024, inspektorati i punës ka kryer gjithsej 154 inspektime në fushën e sigurisë dhe shëndetit në punë. Duke vepruar kështu, është konstatuar se 51 persona juridikë kanë bërë shkelje të ligjit, duke përfshirë kompanitë për materiale ndërtimi, për prodhimin e mobiljeve, marketet, objektet shëndetësore, furrat e bukës, ndërmarrjen publike, butikët dhe personat e tjerë juridikë, ndër të cilët “Knauf Radika SHA. “, “Amar Mebel company”, “KAM doo”, “NPSH gob 8 Shtatori”, Furra “adisa” e të tjera. (“lika company” dooel, tp “elfat”, “timi chenan” dooel, “tradita – brahay suraj”, hit kurto dooel, zd mimar zidofasader, renofix nuh dooel, nurbahan – nbnk dooel, adhurimi mebel dooel, knauf – radika ad dooel, plis konstruksion alf dooel, kualitet zd zidofasader, gaa – invest dooel, strushki buildel dooel, ilinden ad, renofix nuh dooel, teknopoint dooel, bekim – b dooel, plis construction alf dooel, gaa-invest. Company Ltd., Union Investment Group Ltd., Renofix Nuh Ltd., Edo Company Ltd., Ashmet Commerce Destan Ltd., ZD Kvalativ, ZD Mimar Zidofasader Ltd,Thani Commerce Dritan Ltd., Mer-Com Mebel Ltd, JKP Standard ).

Ndaj të gjithëve janë vendosur masa inspektuese konform ligjit për sigurinë dhe shëndetin në punë. Janë lëshuar urdhërpagesa, një kallëzim kundërvajtës dhe janë marrë vendime me masë inspektimi, për shkelje të ligjit për sigurinë dhe shëndetin në punë në seksionin e detyrimeve sipas neneve 11, 22, 24, 31, 37, 47. , 17, 14, 26, 15, 12 dhe 25 të këtij ligji.

Akuza kundërvajtëse i është shqiptuar “Knauf radika” për shkelje të neneve 11, 12 dhe 17. Në këtë rast bëhet fjalë për lëndim në sy dhe hundë të një punëtori gjatë shpërthimit të baterisë së pirunit. Kompania ka refuzuar të paguajë, ndaj inspektorati ka bërë kallëzim kundërvajtës, sipas inspektoratit shtetëror të punës.

Pikërisht ligji për sigurinë dhe shëndetin në punë është cekur në raportin e Komisionit Evropian për progresin e vendit. Rregullat e BE-së në fushën sociale përfshijnë standardet minimale për ligjin e punës, barazinë, shëndetin dhe sigurinë në punë dhe mosdiskriminimin, thuhet në raport. Inspektorati Shtetëror i Punës (ISHP) i Republikës së Maqedonisë së Veriut ka përmirësuar aftësitë e tij duke punësuar 25 inspektorë shtesë dhe duke kryer më shumë trajnime, por ende nevojiten përmirësime, veçanërisht në fushën e sigurisë dhe shëndetit në punë. Vendit i kujtohet se ende nuk ka miratuar ligjin e ri për shëndetin dhe sigurinë në punë. Ndër të tjera, komisioni vëren se nga janari deri në dhjetor 2023, inspektorët kanë kryer gjithsej 22.938 inspektime që kanë konstatuar mangësi dhe parregullsi, për të cilat janë marrë gjithsej 5.543 vendime. Për shkelje të dispozitave janë lëshuar gjithsej 994 urdhërpagesa, janë paraqitur 112 kallëzime për kundërvajtje, si dhe 35 kallëzime penale. Pas riorganizimit shtetëror në vitin 2024, inspektorati shtetëror i punës tashmë është në varësi të ministrisë së ekonomisë dhe punës. Autoritetet duhet të miratojnë një plan veprimi për sigurinë dhe shëndetin në punë për periudhën 2024-2025, sipas rekomandimeve të Komisionit Evropian.

Bashkimi Evropian i kushton një rëndësi të madhe këtij ligji, sepse përcakton masat për sigurinë dhe shëndetin në punë, detyrimet e punëdhënësit dhe të drejtat dhe detyrimet e punëmarrësve, si dhe masat parandaluese kundër rreziqeve në punë, eliminimin e faktorëve të rrezikut për aksidente, informimi, konsultimi, trajnimi i punëtorëve dhe përfaqësuesve të tyre dhe pjesëmarrja e tyre në planifikimin dhe marrjen e masave. Parim themelor sipas ligjit është “parimi i parandalimit të dëmtimeve në punë, sëmundjeve profesionale dhe sëmundjeve të lidhura me punën”.

Në ligjin për sigurinë dhe shëndetin në punë, futet për herë të parë instituti “vlerësimi i rrezikut”, i cili duhet të kryhet nga punëdhënësi. Një detyrim kyç i punëdhënësit është detyrimi për të mundësuar ekzaminime parandaluese shëndetësore për të gjithë në objektin e autorizuar shëndetësor sipas një marrëveshjeje të ndërsjellë të lidhur më parë. Ligji për Sigurinë dhe Shëndetin në Punë i obligon të gjitha ndërmarrjet, pavarësisht nga veprimtaria e tyre. Ligji parashikon një detyrim ligjor për vlerësimin sistematik të të gjithë faktorëve të rrezikut në një proces pune, me qëllim përcaktimin e rreziqeve dhe dëmtimeve të mundshme në vendin e punës që mund të shkaktojnë lëndime në punë ose ndonjë lloj sëmundjeje profesionale.

Flamur Muladauti

 

 

Ky botim është pjesë e projektit Pjesëmarrja e mediave nga Njësia e Vetëqeverisjes Lokale – Dibër në negociatat për anëtarësimin e Republikës së Maqedonisë së Veriut në BE, i cili financohet nga programi i granteve të projektit “Së bashku për gazetari më të mirë lokale” financuar nga BE-ja dhe zbatuar nga Qendra për Zhvillimin e Mediave të Bashkësive – MEDIUM. Përmbajtja e këtij botimi është përgjegjësi e vet Qendrës për Zhvillim të Qëndrueshëm të Komunitetit Dibër dhe në asnjë mënyrë nuk mund të konsiderohet se pasqyron pikëpamjet e Bashkimit Evropian.